Bloggfærslur mánaðarins, nóvember 2010

Hvernig leysa má fjárhagsvanda heimilanna með nýrri stjórnarskrá

Stundum heyrist í umræðum um stjórnlagaþing að stjórnarskráin sé ágæt og að öðruvísi stjórnarskrá hefði ekki getað komið í veg fyrir Hrunið.  Þetta er ekki rétt, og það sem meira er; ný stjórnarskrá getur leiðrétt Hrunið að miklu leyti og algerlega leyst skuldavanda heimilanna. Fyrst, hvernig öðruvísi stjórnarskrá hefði getað komið í veg fyrir Hrunið:  Stjórnarskrá á að taka á valddreifingu, gæta þess að einn hópur nái ekki yfirburðarstöðu í samfélaginu.  Það hefur legni verið vitað að stjórnarskrár hafa ekki tekið á því að hægt er að ná algerlegum pólitískum undirtökum með auðmagni.  Það er ekki girt fyrir það í stjórnarskrám að hægt sé að dæla peningum í stjórnmálaflokka og stjórnmálamenn, kaupa upp alla fjölmiðla, láta almannatengslafyrirtæki móta skoðanir fólks og áhrifamanna, reka kosningabaráttu með auglýsingum o.s.fr. o.s.fr.  Hefði stjórnarskráin okkar komið í veg fyrir þessa samþjöppun valds með auðmagni. þ.e. að hægt sé að kaupa upp lýðræðið, þá hefði aldrei orðið hér Hrun.  Þau ákvæði sem hægt hefði verið að hafa í stjórnarskrá, og þurfa að fara inn í nýja stjórnarskrá eru reifuð í grein minni “Samþjöppun Fjölmiðlavalds”  Í öðru lagi; hvernig er hægt að t.d. leysa skuldavanda heimilanna með nýrri stjórnarskrá? Nýjar stjórnarskrár eru iðulega skrifaðar í kjölfar þess að válegir atburðir hafa gerst í samfélaginu.  Núlega hafa hörmulegir atburðir gerst á Íslandi, það stefnir í að einn af hverjum tveimur íslendingum eigi ekki neitt í íbúðarhúsnæði sínu, gjaldmiðillinn er hruninn o.s.fr.  Ennfremur er ljóst að ekki var sagt satt orð í fjölmiðlum landsins árum saman, og algerlega sneytt hjá að upplýsa um það sem máli skipti.  Stjórnarskrár sem skrifaðar eru sérstaklega í kjölfar alvarlegra atburða eru oft með beinar tilvísanir í og ákvæði um þessa atburði.  Það er því ekkert óeðlilegt að vikið verði að Hruninu sérstaklega í nýrri stjórnarskrá.  Þar gæti t.d. staðið:   “Ef það verður kreppa (samkvæmt viðurkenndum skilgreiningum) í landinu vegna umsvifa fjármálageirans þá skulu öll verðmæti sem ennþá eru á höndum manna er unnu við eða höfðu ávinning af fjármálaumsvifunum er leiddu til kreppunnar ganga upp í að greiða skaðann sem ríkissjóður og almenningur varð fyrir beint eða óbeint.  Þetta ákvæði skal vera afturvirkt um 15 ár.”  Hér að neðan er viðbót þar sem lesa má hugmyndir að nánari útfærslu á þessari klausu (uppkast). Margan annan ójöfnuð er hægt að leiðrétta með sjórnarskrá, ef gott fólk velst á stjórnlagaþing þá gætu þetta orðið mikilvægustu kosningar í sögu lýðveldisins hingað til.    Viðbót, nánari útfæsla: Varðandi kreppur sem ekki eru orsakaðar af náttúruhamförum eða umhverfisslysum  Við kreppu* er stjórnvöldum heimilt/skylt að grípa til ákveðinna neyðarlaga. Ef kreppuna má rekja til athafna einnar ákveðinnar atvinnugreinar, ákveðinnar starfssemi eða hóps tengdra einstaklinga þá taka gildi ákveðin neyðarlög sem hafa það að markmiði að þessi atvinnustarfsemi og einstaklingar sem að henni stóðu beri sjálfir eins stóran hluta skaðans og hægt er á eftirfarandi máta: a.  Arður sem greiddur hefur verið út á ofannefndu tímabili úr félögum og fyrirtækjum sem síðan urðu gjaldþrota, (eða urðu fjárhagsleg byrði á Ríkissjóði) verði endurgreiddur. b.  Lög um hluthafafélög verði að hluta til afnumin; Ef ríkissjóður hefur hlotið kostnað (beinan eða óbeinan) vegna gjaldþrots hlutafélags skal sá kostnaður greiddur úr öðrum hlutafélögum í eign þessara einstaklinga.  Ríkissjóðu krefur eigendur hins gjaldþrota félags um greiðslu á þeim kostnaði sem ríkissjóður hefur orðið fyrir, (Skýring:  Margir léku þann leik að stofna mörg hlutafélög, taka stór lán og fara að veðja grimmt; flest hlutafélögin töpuðu en sum græddu; aðrir báru kostnaðinn af þeim fyrirtækjum sem töpuðu en eigendurnir hirtu gróðann að þeim sem höfðu heppnina með sér í veðmálunum.)   c.  Hagnaður sem orðið hefur til vegna framvirkra samninga, skortstöðutöku, gengisveðmála, vöndla og annarra afleiðusamninga gengur upp í að lágmarka skaða þjóðfélagsins.    Kreppa er skilgreind eftir alþjóðlega viðurkenndum stöðlum.  Ef það er óljóst þá má t.d. miða við:  Ef á 5 (10?) ára tímabili skuldir ríkissjóðs meira en þrefaldast*, eða ef eignir 95% fátækari hluta almennings (eignir á móti skuldum) rýrna um meira en 15% á 5 (10) ára tímabili; (*Ef ríkissjóður hefur verið nálægt því að vera skuldlaus í upphafi tímabilsins þá er eðlilegra að nota regluna : Ef ríkissjóður hrapar um meira en 20% á lista landa yfir skuldir ríkisins sem hlutafall af vergri landsframleiðslu (af löndum þar sem þessi stærð er þekkt)  

Samfélagssamningurinn, "The social contract"

Það er í gildi ákveðinn “Samfélagssamningurinn” (the social contract).  Hann kveður á um að framleiðsla og framboð á vöru skuli vera frjálst en í staðin er gert ráð fyrir því að umsvif fjármagnseigenda og athafnamanna leiði til verðmætasköpunnar fyrir þjóðfélagið.  En hvað ef athafnir framkvæmdamanna og fjármagnseigenda eru ekki hugsaðar til þess að skapa nein verðmæti heldur bara til þess að flytja á milli verðmæti; eða bara til þess að ná undir sig verðmætum sem þegar hafa verið sköpuð og eru fyrir í samfélaginu?  Þá myndast engin hagnaður fyrir samfélagið en verðmæti færast á færri hendur, þ.e. það verður meiri efnahagslegur ójöfnuður án nokkurar verðmætasköpunar.  Nýleg dæmi um þess konar framkvæmdir eða viðskipti eru t.d. “framvirkir samningar”, “skortstöðutökur”, vafningar, afleiðusamningar o.s.fr.  Allt eru þetta veðmál þar sem annar aðilinn græðir jafn mikið og hinn aðilinn tapar, engin nettó hagnaður fyrir samfélagið.  Í fjármálastofnunum er algerlega búið að aftengja peninga við vörur og þjónustu, verslað er með veðmál þar sem algerlega útlokað er að nokkur velferð fáist fyrir samfélagið.  Þess konar viðskipti er margfallt meiri heldur en hin hefðbundnu samskipti við fyrirtæki í framleiðslu og þjónustu.  Veðmálin eru líka það stór að enginn möguleiki er á að sá sem veðji geti greitt tapið en það greiðist á endanum af ríkinu, þ.e. almenningi. Stjórnlagaþing þarf að taka afstöðu til þess hvort svona viðskipti eigi að tíðkast á Íslandi.  Ef þessi viðskipti verða ekki bönnuð þá þarf að taka afstöðu til hvernig hagnaður af þeim skuli skattaður, t.d. 90%?

Hér er slóð í langa grein um hvernig háskólasamfélagið getur komið að endurreisn íslenska samfélagsins og endurheimt trúverðugleika sinn

http://www.facebook.com/topic.php?topic=220&uid=175009239181026

http://www.facebook.com/topic.php?topic=220&uid=175009239181026#!/topic.php?uid=175009239181026&topic=219

 


Aðgreining dómsvalds

Allir íslenskir dómarar hafa hingað til verið skipaðir af dómsmálaráðherra.  Dómsmálaráðherra er bæði hluti af löggjafarsamkundunni og framkvæmdavaldinu og þegar hann skipar dómara þá er búið að koma löggjafarvaldi, framkvæmdavaldi og dómsvaldi á eina hendi.  Þessu þarf að sjalfsögðu að breyta, en hver á þá að veita dómaraembætti?  Á hæstiréttur sjálfur að velja hverjir verða næstu hæstaréttardómar?  Eða eiga prófessorar við Lagadeildir Háskólanna að gera það?  Eða nefnd lögfræðinga? Víða erlendis, t.d. í BNA, er það almenningur, réttlætiskennd almennings, sem ákvarðar sekt eða sakleysi einstaklinga. Ástæða þess er sú að þar hafa menn gert sér grein fyrir að sýn dómara á sakborninga er iðulega lituð af bakgrunni dómaranna sjálfra, gildismati og viðmiðum.  Dómarar eru frekar einsleitur hópur, oftast hvítir karlar á miðjum aldri, þokkalega stæðir, langskólagengnir og lifa í sátt og samlyndi við valdið. Þeirra dómur á það hvað beri að umbera og hvað ekki gæti orðið miklu óvægari þegar í hlut eiga einstaklingar sem hafa allt annað gildismat, klæða sig öðruvísi og búa í öðrum hverfum en dómararnir og hafa ekki eins áreynslulaus samskipti við handhafa auðs og valds og dómararnir sjálfir.  Gott dæmi um þetta er mál svonefndra “nímenninga”, það er lítill vafi á því hvernig það mál myndi fara ef á Íslandi væru “Jury”, kviðdómur almennings. Það er hluti af þjálfun sálfræðinga og geðlækna að gera þá meðvitaða um eigin gildi og fordóma því að það truflar iðulega samband þeirra við sjúklingana.  Í landi sem ekki hefur “jury” (kviðdóm) ættu lögfræðingar ekki síður að fá samskonar þjálfun.  En hér á landi trúa lögræðingar því að þeir séu eins konar tölvur þar sem réttlætistilfinning og lífsskoðanir þeirra lita ekkert störf þeirra.  Kannske finnst dómurum að þeir eigi að vera eins konar tölvuforrit? En hefur lögfræði eitthvað að gera með réttlætistilfinningu?  Á Íslandi snýst lögfræði mest um hvernig dæma skuli eftir bókstafnum, en erlendis heitir dómsmálaráðuneytið “Justicedepartementet” eða “Ministry of Justice”.  Erlendis heitir lögfræði semsé eftir réttlæti og sanngirni.  Íslenskir lögfræðinemar sem fara í framhaldsnám erlendis verða oft yfir sig hissa þegar kennslan snýst um að neminn sjálfur er beðinn um að hugleiða hvort honum finnist lögin samrýmast réttlætiskennd hans, hvort honum finnist að lögin nái tilgangi sínum o.s.fr.  Á Íslandi glataðiat það einhverstaðar á leiðinni að lögin voru sett, og dómstólunum komið á fót, til þess að lítilmagninnn gæti haldið hlut sínum gagnvart stórbokkanum, t.d. auðmanni eða ríkisvaldinu.  Á Íslandi hefur það margoft gerst á undanförnum árum að ef venjulegur íbúi eða blaðamaður reynir að varpa ljósi á atferli auðmanna (útrásarvíkinga) þá má hann búast við að hótað verði málssókn með atbeina dýrustu lögfræðinga landsins.  Við þetta, að afl dómstóla er þannig sveigt undir fjármagnið, hefur lögfræðingafélagið eða lögfræðideildirnar ekkert haft að athuga.  Hver einasti fjármálagjörningur sem nú hefur rúið annan hvern íslending inn að skinni hefur farið um hendur lögfræðinga, og þeir hafa þegið hluta af kökunni í staðin.  Engin umræða hefur verið um það í fagfélögum eða háskóladeildum lögfræðinga.  Að hlutafélagalögin hafa verið misnotuð til þess að færa stórkostlegar skuldir frá fjármálabröskurum yfir á herðar almennings hefur heldur ekki hlotið umfjöllun lögfræðingasamfélagsins.  Það að hægt sé að kaupa fyrir peninga hóp færustu lögfræðinga og nánast ónýta hvaða mál sem er fyrir dómstólum hefur ekki verið gagnrýnt af lögfræðisamfélaginu, ekki einu sinni verið rætt á málfundi laganema. Þessi samþjöppun valds milli réttarkerfisins og peninga gengur þvert á hugmyndina um dreifingu valds.  Þrátt fyrir það hefur engin umræða verið um þessa óheillaþróun, og það þótt ritsjórar stæstu dagblaða landsins séu lögfræðingar.  Aðeins einu sinni hefur lögfræðiháskólasamfélagið komið sýn sinni rækilega á framfæri í seinni tíð, það var ekki um hin skaðsömu en ábatasömu gagnkvæmu tengsl auðmagns og lögfræði, heldur var það um mál nímenninganna svokölluðu.  Það atvik sem loksins braut svo gegn réttlætiskennd lögfræðiprófessors að hann sá sig knúinn til þess að tjá sig í fjölmiðlum var að almenningur vildi fá að fylgjast með pólitísku dómsmáli, vildi fá fleiri áheyrendasæti. En hví eru viðbrögð lögfræðisamfélagsins svo sterk við “nímenningunum”?  Getur það verið að það sé vegna þess að þeir eru af öðru sauðarhúsi en menn dómskerfisins?  Þeir klæða sig öðruvísi, hafa önnur lífsgildi, og þau ógna því kerfi sem lögfræðingar hafa lifað í mjög svo ábatasömu samlífi við.  Það er hætt við því að í þessu máli gæti kviðdómur skipaður almenningi (“jury”) og núverandi embættismannakerfi haft mjög ólíka sýn á sök nímenninganna. Þar eð hvorki háskólasamfélag lögfræðinga né fagfélög þeirra hafa sýnt nokkurn vilja til þess að gagnrýna eða taka á hinum réttarfarslega halla auðnum í vil, þá hlýtur að koma upp sú spurning á komandi stjórnlagaþingi hvort lögrfæðingar séu til þess fallnir að velja sjálfir úr eigin hópi hverjir skulu hljóta dómaraembætti.  Kannske verður Alþýðusambandið, samtök sveitarfélaga eða einhver önnur alls óskyld samtök líka að koma að valinu; eða þá að kosið verður í almennum kosningum líkt og gert er í BNA.  Að lokum skora ég á dómsmálaráðherra að breyta nafninu á ráðuneyti sínu, það vitnar um gamla valdatíma.  Orðið “justice” þýðir ekki að dæma, nafnið yrði þá réttlætis- og/eða sanngirnis ráðuneytið.

Samþjöppun fjölmiðlavalds

Í landsdómsmálinu svokallaða hefur ein helsta vörn hinna ákærðu fyrir aðgerðarleysinu verið sú að það hefði ekki verið hægt að gera neitt því ljóst var þegar árið 2006 að bankarnir myndu fara á hausinn.  Því hlýtur að vakna spurningin; var logið að þjóðinni stanslaust í tvö ár; af stjórnmálamönnum, greiningadeildum banka, opinberum stofnunum og síðast en ekki síst fjölmiðlum?  Er í vel upplýstu, menntuðu, gagnsæju lýðræðisþjóðfélagi hægt að leyna lífsnauðsynlegum staðreyndum og halda fram hinu gagnstæða?  Svarið er nei, en í samfélagi þar sem lýðræðið er meingallað er það hægt.  Úr því þarf að bæta með hinni nýju stjórnarskrá, og hér ætla ég að ræða um fjölmiðlana.  Allir eru sammála um að það þurfi að strjórnarskrábinda valddreifingu.  Nýlega gerðist það á Íslandi að valddreifingar var ekki gætt, einum litlum hópi auðmanna tókst að ná algerum undirtökum í samfélaginu með því að kaupa upp alla fjölmiðla, styrkja stjórnmálaflokka, gera háskólasamfélagið fjárhagslega háð sér o.s.fr. Þeir nýttu sér aðstöðu sína þannig að annar hver íslendingur er nú orðin eignarlaus, og flestir venjulegir atvinnurekendur eru í alvarlegum vanda.  Aðeins 15% þjóðarinnar á ekki við greiðsluvanda að etja en Hrunkvöðlarnir eru aðalleikendur í efnahagslífinu ennþá. En hvernig náðu þeir slíkri samþjöppun valds á sínar hendur?  Með því að nýta sér í þaula galla sem lengi hafði verið á íslensku lýðræðinu, nefnilega að það var, og er, hægt að kaupa það.  Alls staðar þar sem orðið hefur gífurleg samþjöppun valds, t.d. í Rússlandi og Þýskalandi millistríðsáranna byrjaði samþjöppunin á því að einokun varð á upplýsingum, og aðeins einn aðili matreiddi fréttir ofaní fólk.  Sama staða var hér á Íslandi; eigendur bankanna áttu svotil alla fjölmiðlana, og eiga reyndar ennþá því Ríkið hefur afskrifað skuldir fjölmiðla þeirra.  Íslenskur almenningur borgar fyrir að unnið sé gegn hagsmunum hans. Stundum er sagt að fjölmiðlar séu fjórða aflið á eftir löggjar-, framkvæmda- og dómsvaldi, en er það rétt?  Er fjölmiðlavaldið, ef á einni hendi, ekki fyrsta valdið?  Með fjölmiðlum er hægt að ráða hvað meirihluti fólks veit og hvað því finnst og þannig ráða hverjir eru kosnir til alþingis, sem aftur ræður framkvæmdavaldinu sem skipar dómara.  Dreifing á eignarhaldi fjölmiðla er fjöregg lýðræðisins, alger forsenda þess.  Samfélag þar sem einn hagsmunahópur ræður meirihluta fjölmiðla er ekki lýðræðissamfélag.  Stóreignamenn er einn hagsmunahópur, ekki margir mismunandi hagsmunahópar, það sást gerlega hversu tengdir allir eigendur bankanna voru hvorir öðrum.  Hagsmunir stóreignamanna fara saman.  Það er þeirra hagur að stóreignaskattar verði afnumdir, að veðmál (afleiðusamningar, framvirkir samningar) verði áfram leyfðir í bönkunum, að neytendavernd sé ábótavant, að eftirlit sé í lágmarki, að gegnsæi í viðskiptum sé sem minnst, að engin umræða sé í fjölmiðlum um vaxandi misskiptingu auðs o.s.fr.  Það eru forréttindi í sjálfu sér að eiga mikinn auð, en það á ekki líka að færa auðmanninum rétt til þess að ráða hvað fólk veit, hvað fólki finnst og hverning almenningur hugsar.  Þess vegna verður að festa í stjórnarskrána að engin einn hagsmunahópur á Íslandi geti átt meira en t.d. 25-33% fjölmiðla, og þar af leiðandi að ekki meira en 25-33% af fjölmiðlum geti verið í eign (beinni eða óbeinni) stóreignamanna.  Þetta gæti hugsanlega kostað einn eða tvo milljarða fyrst í stað, en nýlega kostaði eignarhald auðmanna á fjölmiðlum þjóðina 10 þúsund milljarða, auk þess eru bankarnir okkar margbúnir að afskrifa svotil alla fjölmiðla á Íslandi, þ.e. almenningur hefur hvort sem er kostað þá.  Í Bretlandi er sagt að enginn stjórnmálamaður eigi framtíð fyrir sér ef hann fær Robert Murdock á móti sér, en hann er eigandi allra öflugustu fjölmiðlana í Bretlandi.  Bretar börðust fyrir lýðræði kynslóð fram af kynslóð, kostuðu til þess ómældum fórnum og mannslífum, en afkomendur þessarra lýðræðishugsjónamanna finnst allt í lagi að afhenda lýðræðið aftur einum manni, fjölmiðlamógúl.  Staðan er svipuð á Íslandi. En hvað með ríkisfjölmiðla?  Enn ein leið til þess að kaupa skoðanir áhrifamanna og almennings er gegnum “almannatengslafyrirtæki”.  Er það raunverulegt lýðræði, raunveruleg valddreifing ef auður getur keypt skoðanir almennings og ráðamanna?  Er það ekki samþjöppun valds til eignarmanna?   Verður ekki að viðurkenna að vald fylgir peningum?  Verður valdið ekki að vera gegnsætt í lýðræðisþjóðfélgi?  Verðum við ekki að vita hverjir eru að borga fyrir að koma ákveðnum skoðunum á framfæri, hverjir eru að reyna að hafa áhrif á ákvarðanir stjórnmálamanna og skoðanir almennings gegnum almannatengslafyrirtæki?  Því verður að festa í stjórnarskrá að bókhald almannatengslafyrirtækja verði að vera opið. Í læknisfræði verða greinarhöfundar og fyrirlesarar að gefa upp hvort og þá hvernig þeir eru tengdir lyfjafyrirtækjum.  Þessu verður líka að koma á varðandi þau fyrirtæki sem vinna að því að hafa áhrif á skoðanamyndun fólks.  Bæði sjónvarpsstöðvar og blöð þurfa sífellt að gefa upp hverjir eigendur eru og hvaða hagsmunum þau tengjast, lesendur eða áhorfendur eiga að sjálfsögðu rétt á að vita það. Æ sér gjöf til gjafar.  Eina hlutverk stjórnmálamanna er að gæta hagsmuna almennings, gæta þess að hagsmunum fjöldans verði ekki fórnað fyrir hagsmuni fárra valdamikilla aðila.  Það er því alger mótsögn að þessir valdamiklu aðilar geti keypt sér velvild stjórnmálamanna með því að styrkja framboð þeirra. Enn ein aðferðin sem stuðlar að samþjöppun valds á hendur fjársterkra aðila er að leyfa auglýsingar í kosningabaráttum.  Það segir sig sjálft að ef mönnum er annt um valddreifingu þá verður að afnema auglýsingar í kosningabaráttum.  Styrkir til stjórnmálaflokka eiga að notast til þess að upplýsa almenning, ekki til þess að kaupa föt, hársnyrtingu og auglýsingar. Atvinnurekendur þurfa að eiga greiðan aðgang að ráðamönnum.  Þeir þurfa að geta komið sínum skoðunum á framfæri við ráðherra, en þeir eiga ekki að ráða því hver verður ráðherra.  Það þarf þó aðathuga að til eru tvenns konar “atvinnurekendur”, þeir sem eru að skapa verðmæti og þeir sem eru að vinna í að því að ná til sín þeim verðmætum sem þegar hafa verið sköpuð.  Þess vegna er rétt að gera greinarmun á atvinnurekendum og fjármálamönnum.  Það voru hinir síðarnefndu sem lögðu Ísland í rúst, almenning jafnt sem atvinnurekendur, og ný stjórnarskrá þarf að bregðast við því. Að lokum þetta:  Á 17. öldinni hófst merkileg hreyfing sem kölluð var upplýsingastefnan.  Frumkvöðlar hennar voru á móti því að almenningi skyldi haldið fáfróðum og að aðeins valdastéttin mætti búa að menntun og þekkingu.  Alfræðibækur og upplýsingarit voru prenntuð, almenningur fór að hugsa sjálfstætt um þjóðfélagsmál.  Lýðræði fæddist.  Lýðræði er eðlilegur fylgifiskur þess að allar upplýsingar liggi fyrir og að opin umræða fari fram.  Þessu ferli, upplýsingunni, er hægt að snúa við með því að kaupa upp alla fjölmiðla og ná stjórn á allri umræðu.  Þá tekst aftur að telja almenningi trú um að hann eigi ekki rétt á að eiga neitt, að hann eigi að borga skuldir óreiðumanna, að hann eigi að taka á sig veðmál aukýfinga gegn krónunni og borga töpuð veðmál þeirra í bönkunum.  Ný stjórnarskrá þarf að standa með upplýsingunni, gegn samþjöppun upplýsingavalds. 

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikið á Javascript til að hefja innskráningu.

Hafðu samband